Trafik Kazası Nedir?
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'nun 3. maddesine göre trafik kazası: “Karayolları üzerinde bir veya birden fazla aracın karıştığı ölüm, yaralanma ve zararla sonuçlanmış olaydır.” Trafik kazaları ülkemizde ve dünyada her yıl binlerce insanın hayatını kaybetmesine ya da yaralanmasına sebep olmaktadır.
Trafik Kazası Kaynaklı Tazminat Davası Nedir?
Meydana gelen trafik kazalarının bir sonucu olarak, uygulamada sıklıkla maddi ve manevi tazminat dava türleriyle karşılaşılmaktadır. Trafik kazası nedeniyle maddi ve manevi tazminat davaları; en az bir motorlu aracın dahil olduğu bir kazada, ölüm ve yaralanma gibi bedensel zararlar ile üçüncü kişilere ait malvarlıklarında meydana gelen zararlarının giderilmesi amacıyla, zarara uğrayan kişiler tarafından trafik kazasında sorumluluğu bulunanlara karşı açılan bir tazminat davası türüdür.
Trafik kazalarına bağlı tazminat davalarının hukuki dayanağı, trafik kazasının bir haksız fiil sorumluluğu doğurmasıdır. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun 49. maddesine göre: "Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür. Zarar verici fiili yasaklayan bir hukuk kuralı bulunmasa bile, ahlaka aykırı bir fiille başkasına kasten zarar veren de, bu zararı gidermekle yükümlüdür.”
Trafik Kazası Nedeniyle Tazminat Davasını Kimler Açabilir?
a) Yaralamalı trafik kazalarında; yaralanan şahsın bizzat kendisi maddi ve manevi tazminat davası açabilir. Yaralanan kişi maluliyet nedeniyle çalışma hayatı boyunca uğrayacağı işgücü kaybı nedeniyle maddi tazminat; trafik kazası nedeniyle uğradığı elem, keder ve üzüntü nedeniyle de manevi tazminat talep edebilir.
b) Ağır yaralamalı trafik kazalarında; yaralanan kişinin yakınları (anne, baba, eş, çocuklar, nişanlı) sadece “manevi tazminat davası” açabilirler. Türk Borçlar Kanunu'nun 56. maddesine göre: "Hâkim, bir kimsenin bedensel bütünlüğünün zedelenmesi durumunda, olayın özelliklerini göz önünde tutarak, zarar görene uygun bir miktar paranın manevi tazminat olarak ödenmesine karar verebilir. Ağır bedensel zarar veya ölüm hâlinde, zarar görenin veya ölenin yakınlarına da manevi tazminat olarak uygun bir miktar paranın ödenmesine karar verilebilir.” Ayrıca belirtmek gerekir ki Yargıtay kararlarında “ağır bedensel yaralanma”, yaralanan kişinin uzuv kaybı yaşaması veya hayati fonksiyonlarını yerine getirememesi olarak kabul edilmektedir.
c) Ölümlü trafik kazalarında; ölenden yaşarken destek alan herkes, maddi ve manevi tazminat davası açabilir. Ölen kişinin evli olması halinde, eşi ve çocuklarına, bekâr olması halinde ise anne ve babasına destek verdiği karine olarak kabul edilir. Dolayısıyla bu kişilerin ölenin desteğinden yararlandıklarını ispat etmelerine gerek yoktur. Ölenin nişanlısı, amcası, dayısı, halası, yeğeni gibi herhangi bir yakınının trafik kazası nedeniyle tazminat (destekten yoksun kalma tazminatı) talep edebilmesi için ölen kişiden yaşarken destek aldığını ispatlayabilmesi gerekmektedir.
Trafik Kazası Nedeniyle Tazminat Davası Kime/Kimlere Karşı Açılır?
Trafik kazası sonucunda ölüm, yaralama veya herhangi bir malvarlığı zararı oluşması halinde aşağıdaki kişi ve kurumlara tazminat davaları açılabilir:
a) Aracın Sürücüsü: Türk Borçlar Kanunu'nun 49. maddesine göre “haksız fiil” sorumluluğu kapsamında kusurlu olan araç sürücüsüne karşı maddi ve manevi tazminat davası açılabilir.
b) Aracın İşleteni ve Sahibi: İşleten; araç sahibi olan veya mülkiyeti muhafaza kaydıyla satışta alıcı sıfatıyla sicilde kayıtlı görülen veya aracın uzun süreli kiralama, ariyet veya rehni gibi hallerde kiracı, ariyet veya rehin alan kişidir. 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'nun 85/1. maddesine göre trafik kazasına karışan aracın işleteni de oluşan her türlü zarardan sorumlu olduğundan işletene de maddi ve manevi tazminat davası açılabilir. Trafik tescil kayıtlarında aracın sahibi olarak görünen kimse, aynı zamanda aracın işleteni olarak kabul edilir. Karayolları Trafik Kanunu'nun 85/1. maddesine göre zarara, motorlu aracın işletilmesinin sebep olması halinde, aracı işleten ve aracın işleteninin bağlı olduğu teşebbüs sahibi hakkında kusursuz sorumluluk ilkelerini öngörülmüştür. Bu durumda işleten hiç kusuru bulunmasa bile doğan zarardan sorumlu tutulabilecektir. Araç sahibi; aracın üzerinde fiili hakimiyeti bulunmadığını, araç için bir başkasının harcamalarda bulunduğunu veya araç üzerindeki ekonomik çıkarın bir başkasına ait olduğunu, işleten sıfatının bulunmadığını kanıtlayabilirse sorumluluktan kurtulabilmektir.
c) Sigorta Şirketi: Trafik kazasına karışan aracın Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası, veyahut poliçe kapsamına göre İhtiyari Mali Mesuliyet Sigortası (Kasko Sigortası) hangi sigorta şirketi tarafından yapılmışsa, o sigorta şirketi de ölüm, yaralama veya diğer zararlardan sorumludur. Sigorta şirketine karşı sadece maddi tazminat talebinde bulunabilir.
Trafik Kazası Maddi ve Manevi Tazminat Davasında Zamanaşımı Süresi Nedir?
Trafik kazası sebebiyle maddi- manevi tazminat davaları açılmadan önce, dava açma süresinin ne zaman başladığı ve sona erdiği dikkat edilmesi gereken en hayati konulardan biridir. Trafik kazasının yani haksız fiilin meydana geldiği an, tazminat davalarının zamanaşımı süresi işlemeye başlar. Trafik kazalarında da tüm haksız fiillere uygulanan iki zamanaşımı süresinden hangisi davacının lehine ise, o zamanaşımı süresi uygulanır.
Karayolları Trafik Kanunu'nun 109. maddesine göre: "Motorlu araç kazalarından doğan maddi zararların tazminine ilişkin talepler, zarar görenin, zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak iki yıl ve herhalde, kaza gününden başlayarak on yıl içinde zamanaşımına uğrar." Bu hususta trafik kazası nedeniyle zarar görenin, zararı ve faili öğrendiği tarihten itibaren başlayacak 2 yıllık zamanaşımı süresi olup zarara uğrayan, faili ve zararı daha geç öğrense bile her halde fiilin işlenmesinden itibaren 10 yıllık zamanaşımı süresi söz konusudur. Yine Karayolları Trafik Kanunu'nun 109/2. maddesine göre: "Dava, cezayı gerektiren bir fiilden doğar ve ceza kanunu bu fiil için daha uzun bir zamanaşımı süresi öngörmüş bulunursa, bu süre, maddi tazminat talepleri için de geçerlidir." Bu doğrultuda, trafik kazası nedeniyle bir suç işlenmişse ceza zamanaşımı süreleri de uygulanır. Trafik kazası neticesinde ölüm veya yaralama varsa, ceza kanununda o suç için öngörülen dava zamanaşımı süresi ne ise, maddi ve manevi tazminat davası açma süresi de o olacaktır. Nitekim ceza kanunundaki temel dava zamanaşımı süresi geçse bile, ceza davası devam ediyorsa, ceza hukukundaki “uzamış dava zamanaşımı” devreye girmişse, ceza davası devam ettiği süre boyunca herhangi bir zamanaşımı süresine bağlı olmadan trafik kazası nedeniyle tazminat davası açılabilmektedir.
Trafik Kazaları Tazminat Davasında Görevli Mahkeme Hangisidir?
Ölümlü veya yaralamalı trafik kazaları nedeniyle açılacak maddi ve manevi tazminat davalarında görevli mahkeme kural olarak Asliye Hukuk Mahkemesi’dir (HMK md.2/1). Örneğin, İzmir'de meydana gelen yaralamalı bir trafik kazası nedeniyle tazminat davası açılacaksa, davanın İzmir Asliye Hukuk Mahkemesi’nde açılması gerekir.
Trafik sigortasını yapan şirkete açılacak tazminat davasına bakmaya görevli mahkeme Asliye Ticaret Mahkemesi’dir (6102 sayılı TTK md. 4/1-a, md.5/1). Zira sigorta şirketinin sorumluluğu ticari bir işten kaynaklanmaktadır. Bu nedenle, trafik kazası nedeniyle aracın sürücüsü, sahibi ve işleteni ile birlikte aracı sigortalayan sigorta şirketine birlikte dava açılacaksa; tüm sorumlular hakkında Asliye Ticaret Mahkemesi’nde tazminat davası açılmalıdır.
Trafik Kazası Tazminat Davası Yetkili Mahkeme Neresidir?
Ölümlü veya yaralamalı trafik kazası nedeniyle açılacak maddi ve manevi tazminat davasında birden fazla yetkili mahkeme bulunmaktadır. Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 16/1. maddesine göre: "Davalılardan herhangi birisinin ikametgahı mahkemesinde tüm sorumlululara maddi ve manevi tazminat davası açılabilir." Yine Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 16/1. maddesine göre: "Trafik kazasının meydana geldiği yer mahkemesinde tazminat davası açılabilir." Aynı şekilde Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 16/1. maddesine göre: "Trafik kazaları nedeniyle açılacak tazminat davaları, zarar görenin, yani davacının ikametgahı mahkemesinde de açılabilir." Örneğin, İzmir'in Bayraklı ilçesinde meydana gelen trafik kazasında kusurlu sürücünün ikametgahı İzmir'in Çeşme ilçesi, araç sahibinin ikametgahı ise İzmir'in Karşıyaka ilçesi, zarar görenin (davacının) ikametgahı İzmir'in Ödemiş ilçesi ise; trafik kazası sebebiyle tazminat davası, İzmir Adliyesinde, Çeşme Adliyesinde, Karşıyaka Adliyesinde ve Ödemiş Adliyesinde açılabilir. Son olarak, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 14/2. maddesine göre: "Trafik sigortası şirketinin merkezinin bulunduğu yer mahkemesinde de maddi ve manevi tazminat davası açılabilir."
Trafik Kazası Nedeniyle Açılacak Tazminat Davasında Hangi Zararların Tazmin Edilmesi İstenebilir?
a) Yaralanmalı Trafik Kazası Tazminat Davasında: Yaralanan kişinin kendisi doğal bir sonuç olarak maddi ve manevi tazminat talebinde bulunabilir. Yaralanan kişinin yakınlarıysa hiçbir şekilde maddi tazminat talebinde bulunamazlar. Ancak, yaralanan kişi ağır bedensel bir yaralanma veya uzuv kaybına maruz kalmışsa; yaralanan kişinin yakınları manevi tazminat talebinde bulunabilirler. Maddi ve manevi tazminat istemleri dışında yaralanan kişi Türk Borçlar Kanunu'nun 54. maddesi uyarınca; her türlü tedavi giderini, kazanç kaybını, çalışma gücünün azalmasından ya da yitirilmesinden doğan kayıplarını ve ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan kayıplarını talep edebilir.
b) Ölümlü Trafik Kazası Tazminat Davasında: Ölümlü trafik kazası tazminat davası, yaralanmalı trafik kazası tazminat davasında olduğu gibi maddi ve manevi tazminat davasının bir türüdür. Ölümlü trafik kazaları nedeniyle açılan tazminat davalarında bize Türk Borçlar Kanunu'nun 53.maddesi ışık tutacaktır. İşbu madde hükmünce tazminat sorumlularından aşağıdaki zarar kalemleri talep edilebilir:
b.1) Manevi tazminat: Ölen kişinin yakınları (anne, baba, eş, çocuklar, kardeşler, nişanlı) ölüm neticesinde duydukları elem, acı ve ızdırap duyguları sebebiyle manevi tazminat talep edebilirler.
b.2) Ölenin Her Türlü Cenaze Gideri
b.3) Ölüm Hemen Gerçekleşmemişse Tedavi Giderleri
b.4) Destekten Yoksun Kalma Tazminatı: Trafik kazasında ölen kişinin yakınları (anne, baba, eş, çocuklar, nişanlı, kardeşler veya destek verdiği herhangi bir kişi) kaza nedeniyle destekten yoksun kalma tazminatı talep edebilirler. Destekten yoksun kalma tazminatı, ölenin hayat boyu desteğinden mahrum kalan kişilerin açtığı bir maddi tazminat davası türü olmakla birlikte destekten yoksun kalanlar, muhtemel destek süresi boyunca ölenden elde edecekleri maddi menfaati tazminat sorumlularından talep edebilir.
Trafik kazalarına bağlı tüm yasal haklarınız ve sorularınız için tarafımızla iletişime geçebilirsiniz.
